Boontje komt om zijn loontje?

Op het blog van Tistje vind je elke maandag een blog waarin hij vragen beantwoord die hem gesteld worden. Afgelopen maandag was de vraag de volgende: Hoe kan ik mijn zoon met autisme en gewone begaafdheid goed straffen? Bijna niets lijkt te lukken. Van de ene hoor ik dat ik hem maar eens stevig moet laten voelen wie de baas is. Van een ander hoor ik dat je best mensen met autisme en zeker kinderen of jongeren niet straft (of ze hebben er levenslang problemen mee). Ben jij veel gestraft vroeger? Hoe reageerde je daarop? Heeft het iets geholpen, in de zin dat je verstond wat je verkeerd had gedaan (en het niet meer ging doen)?” Tistje schrijft eronder: Wil je zelf een antwoord schrijven op je blog? Nog beter ! Deze vraag is mij nog nooit gesteld en ik vind het wel leuk om er op in te gaan.

Ik denk wel dat ik vroeger aardig wat gestraft ben. In elk geval zeker meer dan het gemiddelde kind. Was ik dan zo'n slecht kind dat er genoegen aan beleefde om met opzet anderen te kwetsen, pijn te doen of niet te luisteren. Nee, absoluut niet. Ik ben namelijk iemand die dat helemaal niet leuk vindt.
En mijn reactie op straf? Ik kan me niet heugen dat het me ooit iets gedaan heeft. Ik werd er niet warm of koud van. Het boeide me totaal niet. En het maakte dan ook niet uit waarmee je me strafte.
Tegelijk ontstond er bij mij vaak nog meer agressie (zowel verbaal als fysiek). Niet vanwege het feit dat ik straf kreeg maar omdat ik me niet gezien en gehoord voelde. Ik kon niet communiceren dat ik me niet begrepen voelde of dat ik een ander niet snapte. Of dat de andere mij op een verkeerde manier benaderde. Houd hierbij in het achterhoofd dat toen ik een kind was er veel minder bekend was over autisme bij mensen zonder verstandelijke beperking en er dus minder handvatten waren om op een goede manier met mij om te gaan.

Inmiddels ben ik al lang en breed volwassen en snap ik ook waarom straf mij nooit geleerd heeft wat straf iemand zou moeten leren. Ik legde simpelweg de relatie niet. Zeker niet als er te veel tijd zat, en dat was snel, tussen de begane overtreding en de straf. Ik maakte geen koppeling tussen het ongewenste gedrag en/of actie en de straf.
Ik begreep ook vaak niet waarom ik gestraft werd voor iets wat in mijn ogen en belevingswereld volkomen logisch was. Daarbij was mijn inlevingsvermogen ook totaal niet toereikend om me voor te stellen wat het met een ander deed. Dat is inmiddels gelukkig wel wat veranderd (blog "Dat kun jij toch niet leren"). Ook zag ik niet of niet goed wat de consequenties waren voor anderen en/of mezelf van mijn gedrag of acties.

Hoe ik dan toch geleerd heb wat wel en niet mag? Doordat mensen in mijn omgeving bleven uitleggen dat dingen niet mogen of niet gewenst zijn. En door te kijken. Kijken hoe andere mensen zich gedragen en wat er gebeurde als ze dat niet deden. Daarbij heb ik ook gewoon een geweten waar niks mis mee is. Wat bij mij ook altijd hielp (en mij nog helpt) was door nadruk te leggen op het positieve. Soms op het overdrevene af. Waarom? Mensen met autisme krijgen over het algemeen veel meer negatieve kritiek te verwerken dan mensen zonder autisme. Dus de dingen die ze goed doen worden al snel niet benoemd. Door de nadruk te leggen op positief gedrag was ik sneller geneigd dat gedrag te herhalen en het negatieve gedrag achterwege te laten.

Straffen heeft bij mij nog wel een ander negatief effect gehad. Ik kreeg namelijk ook kritiek op voor mij volkomen normaal gedrag. Gedrag wat ik van nature heb. En dan bedoel ik waar gedrag ik waar anderen niet mee kwets of waarmee ik regels overtrad. Bijvoorbeeld het niet mogen flapperen/wiegen of het moeten onderdrukken van mijn motorische onrust. Dat leverde weer een hoop stress en spanning op waardoor ik weer negatief gedrag vertoonde.

Iemand met autisme stevig aanpakken zal niet iets zijn wat ik iemand aanraad. Het doet, naar mijn mening en ervaring (ook met oppaskinderen met autisme), meer kwaad dan goed. Dat je heel zwart/wit kunt stellen dat je zo iemand dan niet moet straffen zal ik ook niet zeggen. Want er zullen geheid kinderen met autisme zijn bij wie het wel werkt. Je zult datgene moeten kiezen wat werkt voor je/het kind. Merk je dat straffen zinloos is dan heeft het ook geen zin om er mee door te gaan maar zul je moeten zoeken naar andere manieren om iets duidelijk te maken.

Zou je mij vandaag de dag straffen dan is dat dus eigenlijk nutteloos. Mijn niet begrijpen is ook geen onwil. Ik zie het gewoon niet. Ik was en ben veel meer gebaat bij een goede uitleg met een positieve insteek en een, zo nodig, eindeloos herhalen en voordoen ervan tot het er bij mij zo inzit dat ik het ongewenste gedrag of ongewenste actie achterwege laat.

Het blog van Tistje over straffen.